Türkiye’de Mesleki Eğitim gelişim süreci itibarıyla bakıldığında Anadolu’da 13. Yüzyılda Selçuklular Döneminden bu yana var olan bir alandır. Aslında, Selçuklular döneminde yer alan “Ahi Evran” tarafından geliştirilen “usta-çırak” ilişkisiyle başlayan “ahi teşkilatı” mesleki eğitimin temelini oluşturmaktadır.
O dönemden bugüne birçok hukuki düzenlemelerle değişkenlik gösteren ve kendini yineleyen, geliştiren “Mesleki Eğitim” halihazırda örgün ve yaygın eğitim programlarıyla devam etmektedir. Birçok başlığı kendi içinde değerli olan “Mesleki Eğitim”in en kilit konusu kuşkusuz “Çıraklıktır”.
Bir öğrencinin beklide ilk mesleğe adım attığı alan olan “Çıraklık Eğitimi” gençlerin ortaokuldan sonra zorunlu eğitimlerini tamamlamak için devam edebilecekleri eğitim türlerinden biridir. Çırak, işçi değil, öğrencidir. Çırak öğrenciler, devletin gözetiminde ve korumasındadır. Öğrencilere verilen tüm haklardan faydalanırlar. Çıraklık eğitimi ile gençler geçek hayat ile teoride gördüklerini birleştirerek hayatın tam içinde yer alırlar. Üretirler, çalışırlar ve bir disipline girerler. Her şeyden önce bir “meslek” edinmiş olurlar. Çıraklık eğitimi alan bir öğrenci topluma da fayda sağlayan güçlü bir birey olarak kendini bulur ve meslek edinerek ayakları üzerinde durmaya başladığını hisseder.
Ülkemizde, çıraklık, ustalık ve kalfalık eğitimleri yaygın eğitim kurumu olan mesleki eğitim merkezlerinde yapılır. Mesleki eğitim merkezlerinin işlevleri 3308 Sayılı Mesleki Eğitim Kanunu’nda düzenlenmiştir. Çıraklık yaşı 14-19 yaş aralığıdır. 19 yaşını geçenler de daha önce çıraklık eğitimi almamışsa çıraklık eğitimi alabilirler. 2012 yılında zorunlu eğitimin 12 yıla çıkarılması nedeniyle, örgün eğitme devam etmek istemeyen çıraklar açık öğretim lisesine veya mesleki açık öğretim lisesine kayıt yaptırmak zorundadırlar. Çıraklık zorunlu eğitim kapsamına alınmıştır (6764 Sayılı Milli Eğitim Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile Bazı Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, 2016).
Bir öğrenciyi sadece teorisel bilgilerle donatmayan aynı zamanda aldığı bu teorik bilgileri pratiğe dökmesini sağlayan bu derece önemli ve nitelikli eğitimler arasında sayılabilecek “Çıraklık Eğitimi”nin seçilmesine ve benimsenmesine yönelik bazı çekineler olsa da bunların da zaman içerisinde aşılacağı kanısındayım. Çekinceler arasında öğrenci velilerinin konuya olumsuz bakışı ön sıralarda yer almaktadır. Birçok araştırmada, ilköğretim 8. Sınıfta öğrencisi bulunan velilerden %71,5’inin mesleki eğitim merkezine yönelik olumsuz görüşe sahip olduğunu görülmektedir. Velilerin nedense büyük bir çoğunluğu çocuklarının “Çıraklık”, “Ustalık” vb. eğitimler veren mesleki eğitim merkezlerine gitmesini arzu etmemektedir. Bunun sebepleri arasında, “mesleki eğitimde edinilen diplomanın lise seviyesinde olmaması” ve “mezun olduktan sonra sosyal statü açısından bir üniversite mezunu gibi karşılanmaması endişesi” vb. birçok olumsuz düşünceler sayılabilir.
Aslında gerçek hayata bakıldığında bu olumsuz yargıların olmaması gerektiği sonucu ortaya çıkmaktadır. En sayılı ve tercih edilebilir bir üniversiteden mezun olan öğrencilerin kendi inisiyatifleriyle hemen ve istedikleri mertebede bir iş imkanı bulamadıkları aşikardır. Her ne kadar aileler, çocuklarının üniversiteye giriş sınavlarını kazanabilmeleri için kurslar, özel dersler vb. yüksek oranlarda parasal kaynak ayırsalar da üniversiteyi bitiren kişinin sonrasında karşılaştığı en önemli sorun “işsizlik” olmaktadır. Bununla birlikte sanayinin, sanayicinin ve özel sektörün de “tekniker” veya eski ifade ile şu an bu ifade pek tercih görmese de “ara eleman” gereksinimi bulunmakta ve bu konuda yetişmiş insan gücüne ihtiyacı olmaktadır.
Bu yönüyle bakıldığında sorun çok açıktır. “Çıraklık” eğitiminin önemi ve değeri yeteri kadar vurgulanamamıştır. Bu konuda gerekli bilgilendirme çalışmalarının beklide daha fazla yapılması gerekmektedir. Hem öğrencileri “mesleki eğitime” yönlendirebilmek, onlara meslek kazandırabilmek oldukça kıymetlidir.
Bu noktada Türkiye’de özellikle “mesleki eğitim” başlığında önemli çalışmalar yapan kurum ve kuruluşlar ile bu alana hayatını adamış “Şeref Usta” olarak da anılan halihazırda Simav Ticaret ve Sanayi Odası Başkanlığı ile yine TOBB Mesleki Eğitim Kurulu Başkanlığını yürüten Sayın Şeref KAZCIOĞLU’ndan da söz etmek isterim.
Mesleki eğitim konusunda önemli çalışmalar yapan TOBB (Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği) Şubat 2019 tarihinden bu yana MEB ve TOBB ETÜ ile “Mesleki Eğitim İş Birliği Protokolü” kapsamında 81 ilde yer alan 129 proje okuluyla Oda ve Borsaları ile iş birliği yapmaktadır. Protokol kapsamında okullarda eğitimi verilen meslek alanlarında öğrenci ve öğretmenlerin sosyal ve zihinsel becerilerinin geliştirilmesi, mesleki bilgi ve beceri ile yabancı dil yeterliliklerinin artırılması yönünde çalışmalar gerçekleştirilmektedir. Bununla birlikte, sektörün ihtiyaç duyduğu nitelikli insan gücünün yetiştirilmesi için okullarda eğitimi verilen meslek alanlarında öğrenci ve öğretmenlerin sosyal ve zihinsel becerilerinin geliştirilmesi, mesleki bilgi ve beceri ile yabancı dil yeterliliklerinin artırılması amaçlarını gerçekleştirmeyi hedeflemektedir.
Protokol ile meslek liseli üretimin merkezine koyulacak, sanayi ve okul arasındaki köprü sağlam temeller ile kurularak iş birliği ve koordinasyon artırılacaktır. Okullarda atölye/laboratuvarların kurulması, eğitim içeriklerinin hazırlanması ile nitelikli işgücünün yetiştirilmesine yönelik yapılacak olan mesleki ve teknik eğitim faaliyetlerinin belirlenmesi ve uygulanması işleri yapılacaktır. Diğer yandan, Milli Eğitim Bakanlığı ile mesleki eğitim alanında ortak çalışmalar yürütülmektedir. Çeşitli iş birliği projeleriyle meslek lisesi öğrencileri ve öğretmenlerine yönelik sertifika programları düzenlenmektedir.
Yine, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) ve MEB (Milli Eğitim Bakanlığı) tarafından imzalanan “Mesleğim Hayatım İş ve Staj Programı İş Birliği Protokolü” kapsamında, şirketlerin stajyer ve istihdam talebinin karşılanması ile programa üye işletmelerde çalışan ve herhangi bir nedenle eğitim hayatını tamamlayamamış olan veya farkı bir alanda ustalık belgesi almak isteyenlerin de mesleki eğitim sürecine dahil edilerek uzmanlık sertifikaları verilecektir.
Bununla birlikte, Protokolle ulusal ve uluslararası alanda faaliyet gösteren büyük ölçekli işletmelerde ve KOBİ’lerde mesleki eğitim konusunda farkındalık oluşturarak, nitelikli insan kaynağının mesleki eğitimden karşılanmasını, böylece öğrencilerin mesleki eğitimi daha çok tercih etmelerini hedeflenmiştir. Protokolle, programa üye işletmelerin insan kaynağı konusunda ihtiyaçlarının belirlenmesi ve bu ihtiyaçların mesleki eğitimden karşılanması konusunda hizmetler sağlanacak, öğrenci ve mezunların bu işletmelerde staj yapması temin edilecek ve istihdamlarına yönelik eşleştirme programları yürütülecektir.
Görüldüğü üzere, Türkiye’nin en büyük ve dinamik sivil toplum kuruluşları arasında yer alan TOBB (Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği)’un Başkanı Sn. Rifat HİSARCIKLIOĞLU eğitime ve özellikle Mesleki Eğitime oldukça önem vermektedir. TOBB olarak, bugüne kadar 153 eğitim yatırımı yapmış olup, toplamda 307 eğitim yatırımını ülkemize kazandırmıştır. “Çıraklık Eğitimi” hususunda da yine MEB ile “Mesleki Eğitim Merkezleri İş Birliği” Protokolü imzalanmıştır.
Mesleki eğitime hayatını adamış ve önemli hizmetler sağlamış bir diğer isim “Şeref Usta” olarak anılan Şeref KAZCIOĞLU’dur. Beş erkek kardeşin dördüncüsü olan ve oto tamirciliği yapan bir ailenin ferdi olarak 1956 yılında Simav’da dünyaya gelen Şeref Usta, yıllar önce genç bir ustanın vefatından etkilenerek “Çıraklık Yurdu” kurmuş ve “Mesleki Eğitime” önemli hizmetlerde bulunmuştur. Babasının adına yapmış olduğu Mesleki eğitim merkezinin (Çıraklık okulu) yanına Milli Eğitime bağlı ve annesinin adına yaptığı Raife Kazcıoğlu Çırak Yurdu da Türkiye’nin ikinci Çıraklık Yurdu olarak tarihe geçmiştir. Diğer yandan, köylerdeki çocukları “HER USTAYA BİR ÇIRAK” kampanyasıyla çalışma hayatına kazandırmaya başlamıştır.
Halen TOBB Mesleki Eğitim Kurulu Başkanlığını da yürüten ve en büyük desteğini eşi Nurhan KAZCIOĞLU’ndan alan KAZCIĞLU, bu görevinin yanı sıra İsmet Kazcıoğlu Otomotiv Ltd. Şti. Onursal Başkanı, Kazcıoğlu Yüzey Teknolojileri Ltd. Şti. Genel Müdürü, Şeref Koleji Eğitim Hizmetleri A.Ş. Onursal Başkanı, Şeref Koleji Spor Kulübü Onursal Başkanı, Simav Ticaret ve Sanayi Odası Yönetim Kurulu Başkanı, Halil İbrahim Kazcıoğlu Mesleki Eğitim Okulu Fahri Danışmanı, Şeref Kazcıoğlu Kendin Yap Atölyesi Kurucusu, Simav Eğitim Vakfı Yönetim Kurulu Üyesi, Dikensiz Güllerim Derneği Üyesi, Simsan KOBİ Sanayi Bölgesi Fahri Danışmanı, Zafer Kalkınma Ajansı Meclis Üyesi, Dumlupınar Üniversitesi Teknokent Meclis Üyesi, Organize Sera Bölgesi Yönetim Kurulu Üyeliği görevlerin de sürdürmektedir.
Kazcığlu ailesi olarak; Halil İbrahim Kazcıoğlu Mesleki Eğitim Merkezi Hizmet Binası yapın Milli Eğitim Bakanlığına devrederek Simav’da mesleki eğitimin layık olduğu seviyeye gelmesini sağlanması, Türkiye’de ikinci Raife Kazcıoğlu Çırak Yurdunu yaparak kimsesiz ve uzak köylerdeki çocukların barınma ihtiyaçlarını gidererek onların sanat sahibi olmalarını sağlanması, Dumlupınar Üniversitesi Mühendislik Fakültesine Nurhan Kazcıoğlu Makina Mühendisliği binası yaparak öğrencilerin daha verimli çalışma imkanı bulmalarını sağlanması, Nurhan Kazcıoğlu Makina Mühendisiliği Atölyesinen iki adat CNC ve çeşitli alet ve makina kazandırılması, Dumlupınar Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Nurhan Kazcıoğlu Makina Mühendisliği CNC Atölyesine günlü çeşitli işleri vererek hem öğrencilerin öğrenmelerinin sağlanmasına hem de Üniversitenin döner sermayesinin para kazanması, Dumlupınar Üniversitesi Naci Eren Kampüsüne Elektrik Elektronik bölümü öğrencileri ile beraber güneş enerji sitemleri verimlilik test İstasyonu kurulmasını sağlanması, Dumlupınar Üniversitesi Naci Eren Kampüsü Nurhan Kazcıoğlu Makina Mühendislik Atölyesine robot sistemi kazandırılarak öğrencilerini robot teknolojileri konusunda daha çok bilgi sahibi olmalarını sağlanması, Şeref Kazcıoğlu Kendin Yap Atölyesi (Projenin %15’lik Eş Finansman Desteği) sağlanarak Simav’a bu atölyenin kazandırılarak tüm Simav’daki ilk ve orta derecedeki çocukların el beceri ve yaratıcı yönlerinin ortaya çıkarılmasının sağlanması, Şehit Emre Üçkan Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi Mobilya Dekarasyon Bölümüne ahşap ve plastik lazer kesim ve işleme makinası kazandırılarak öğrencilerin lazer bilgilerinin artırılarak döner sermayeye katkı sağlanması, Şehit Emre Üçkan Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi Metal Bölümüne CNC boru bükme tezgahı kazandırılarak öğrencilerimizin bilgi ve becerilerini artırarak döner sermaye katkı sağlanması, Simsan Kobi Sanayi kamulaştırma sürecinde TOKİ ye Şeref Kazcıoğlu olarak kefil olunması, Simsan Kobi Sanayi’nin yapımı sürecinde kurum ve kuruluşlara verilen sözler ve teminatlarla sürecin hızlanmasına sağlayarak o bölgede ciddi bir ististam açığının karşılanması, Şeref Koleji Spor Kulübü ve Voleybol Takımını kurarak atletizimde Türkiye birincisi Valeybolda Kızlar ve Erkeklerde 2. lige kadar yükselerek gençlerimizi spora yönlendirmesinin sağlanması, Simav Özel Şeref Kolejini Simav’da açarak çeşitli başarılarla eğitim seviyesinin yükselmesine katkıda bulunulması, Simav Musiki Derneğinin kurulmasında ciddi katkıda bulunarak hem Simav’a müziği sevdirmek hem oradan çeşitli sazendeler yetişmesinin sağlanması, Simav’da engelli ve özel çocukların ailelerinin bir nebze yanlarında olabilmek adına Dikensiz Güllerim derneğinin kurulmasına katkı sağlanması, Üniversite-Sanayi İşbirliği Protokolü çerçevesinde Dumlupınar Üniversitesi Simav Teknoloji Fakültesi, Dumlupınar Üniversitesi Simav Meslek Yüksekokulu, Simav ilçe ilkokul-ortaokul-lise gibi yerlerde öğrenci ile sanayiciyi buluşturarak alanlarında deneyimli iş insanları ve eğitimcileri bir araya getirilmesinin sağlanmasında önemli görevlerde bulunmuşlardır.
Yukarıda da görüldüğü üzere “Çıraklık Eğitimi” ve “Mesleki Eğitime” önemli katkılar sağlayan Kurum ve Kuruluşlar ile bu alana gönül veren Şeref KAZCIOĞLU, mesleki eğitime daha fazla değer verilmesi yönünde önemli çalışmalar ve hizmetler sağlamıştır.
09 Aralık 2016 tarihinde yürürlüğe giren 6764 sayılı Milli Eğitim Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile bazı değişiklikler yapılmasına dair kanun ile 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu ve 1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu’nda değişiklikler yapılarak; “Çıraklık Eğitimi” Zorunlu Örgün Eğitim kapsamına alınmıştır. Bu önemli düzenleme ile “Çıraklık” artık “nitelikli eğitim” olarak yerini almıştır.
Bu noktada, gerek ülkemizin ihtiyaç duyduğu “nitelikli personel”, “tekniker” vb. ihtiyacını karşılamak, gerekse ilköğretim sonrası “Çıraklık Eğitimi”ne gönül veren bireyler için Mesleki Eğitim Merkezlerinin daha fazla tanıtılmasına ihtiyaç olduğu aşikardır. Özellikle, velilerin mesleki eğitim merkezlerine ve “Çıraklık” veya “Ustalık” vb. nitelikli eğitimlerine yönelik olumsuz düşüncelerine karşı bu eğitimlerin “değerli” ve “nitelikli” olduğu hususunda gerekli bilgilendirme çalışmalarının ve gerekirse eğitimlerin verilmesi hususunda ilerlenmesinin önemli olduğu görülmektedir.
Yararlanılan Kaynaklar
TR-Brosur-Aile-yeni.pdf (imep.org)
Ayşe, SOMUNCU; “Türkiye’de Mesleki Eğitim Ve İstihdam – Hayaller Beyaz Olsa Da, Gerçekler Mavi Yaka”, Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, Sayı:1, Nisan, 2020; Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi » Makale » Türkiye’de Mesleki Eğitim ve İstihdam-Hayaller Beyaz Olsa da Gerçekler Mavi Yaka (dergipark.org.tr)
Hasan, BOZGEYİKLİ, Abdullah, IŞIKLAR; “Öğrencilerin Mesleki Eğitim Merkezlerine Yönlendirilmeleri Önündeki Engel: Olumsuz Veli Görüşleri”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 25, 2011; Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi » Makale » Öğrencilerin Mesleki Eğitim Merkezlerine Yönlendirilmeleri Önündeki Engel: Olumsuz Veli Görüşleri (dergipark.org.tr)
KOBİ Araştırma ve Danışmanlık Merkezi Müdürlüğü (tobb.org.tr)
Mesleki Eğitim Portalı (tobb.org.tr)
Tamirhaneden imalata uzanan bir hayat: Şeref Kazcıoğlu (machinetoolexpress.com)
