Bilindiği gibi yıllar içinde, coğrafi işaretlerin sürdürülebilirliği konusunda ilgi artarken bu konuya yönelik de kapsamlı çalışmalar yapılmaktadır.
Zaman içerisinde “tüketicilerin algıları” ve “ticaret düzenlemelerindeki değişimler”, tarım ve gıda değer zincirleri de dahil olmak üzere tüm ekonomik sektörleri iş modellerini yeniden yapılandırmaya zorlamıştır.
Günümüz ekonomilerinin temel zorluklarından biri, aynı zamanda sosyal ve çevresel hedefleri takip ederek, büyüyen bir dünya nüfusunun ihtiyaçlarını karşılayarak değer üretmeye devam etmektir.
Bunula birlikte, şirketlerin ve markaları çalışanlarının da “Coğrafi İşaretli Ürünleri”nin sürdürebilirliği hususunda duyarlılık gösterdiği görülmektedir. Özellikle tarım ürünleri için coğrafi işaretler hakkındaki son zamanlarda onaylanan AB Yönetmeliği, sürdürülebilirliğin ekonomik, sosyal ve çevresel bir bileşeni olduğunu, diğer yandan coğrafi işaretlerin sürdürülebilirlik açısından önemli bir rol oynayabileceğini ve sürdürülebilir uygulamaların “Coğrafi İşaretli Ürünlerin” özelliklerine de dahil edilebileceğini göstermiştir.
Dünyadaki uygulamalara bakıldığında, coğrafi işaretler alanından sorumlu çeşitli dernekler, kuruluşlar sürdürülebilirlik performanslarını daha da iyileştirmek için çalışmaktadır.
Ancak, elbette bazı ekonomik farklılıklara sahip ülkelerdeki coğrafi işaretler üzerine çalışmalarını sürdüren kuruluşlar veya dernekler arasında “ekonomi” konusunda ötürü yaptıkları çalışmalarda aynı nitelikli sonuçlar elde edilmeyebilmektedir.
Dünyada 2016 yılından bu yana Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) ve “oriGIn” “coğrafi işaretlerin sürdürebilirliği” konularında birtakım iş birlikleri yapmaktadır. Bu noktadaki en değerli çalışmalar; “coğrafi işaretli ürün üreticilerinin belirlenmesi”, “üreticilerin performanslarının değerlendirilmesi”, “coğrafi işaret sistemlerinin sürdürebilirliği hususunda iyileştirme çalışmaları”, “sürdürebilirliğin sağlanması için pratik kılavuzların yaratılması” ve “verilerin işlenmesine yönelik yazılımlar” ve “coğrafi işaretlerle ilgili 400’den fazla sürdürülebilirlik göstergesini listeleyen bir veritabanı” v.b. gibi önemli başlıklar sıralanabilir.
Bu noktada coğrafi işaretli ürünler üzerinde çalışmalar yapan ve bu alandaki sürdürebilirlik yolculuğuna çıkmak isteyenlere pratik bir metodoloji de sunulmuştur;
- Ele alınacak yerel ekonomik, sosyal, çevresel ve yönetişim konularını önceliklendirmek
- Belirlenen önceliklerdeki mevcut performansı bir dizi gösterge aracılığıyla değerlendirmek
- Hedeflenen girişimler aracılığıyla performansı iyileştirmek
“oriGIn” VE “FAO” tarafından coğrafi işaretlerin sürdürebilirliği konusunda sunulan bu pratik yöntemlerin uzun vadede “coğrafi işaretli ürünlere ilgi duyan” “bu alanda çalışan” “derneklere ve kuruluşlara” katkı sağlayacağına inanılmaktadır. Buna yönelik bir örnek sunulacak olursa; İsviçre Federal Fikri Mülkiyet Enstitüsü’nün (IPI) desteğiyle, sunulan bu pratik metodlar halihazırda Peru’daki “GI Café Villa Rica” için bir sürdürülebilirlik stratejisi geliştirmek amacıyla kullanılıyor. İsviçre Federal Fikri Mülkiyet Enstitüsü (IPI) ile iş birliği içinde Koltiva, Café de Villa Rica için yenilikçi bir Coğrafi İşaretler (GI) izlenebilirlik sistemiyle Peru’daki kahve endüstrisini yapılandırmayı hedeflemektedir.
Koltiva ve IPI arasındaki iş birliği, İsviçre Ekonomi İşleri Devlet Sekreterliği’nden (SECO) sağlanan finansmanla Nisan 2021’de başlamış olup, Peru’da fikri mülkiyet haklarının kullanımını güçlendirmeye odaklanarak daha yüksek rekabet gücüne katkıda bulunmayı ve Peru ürünlerinin katma değerini artırmayı hedeflemektedir.
Villa Rica Bölgesi, And Dağları’nın doğu yamaçlarında, bol yağış ve ılıman sıcaklıklarla yer almaktadır. Café de Villa Rica, Peru’da özel kahve ve özgünlüğün sembolü olarak durmaktadır. Villa Rica Bölgesi’ndeki 1100 kahve üreticisi, yerel doğal ve beşeri faktörleri tanıyan ve ürünün mükemmelliğini garanti eden coğrafi işaretler altında kayıtlı yüksek kaliteli Arabica kahve çekirdekleri yetiştirmekte ve üretmektedir. Üreticiler sekiz kooperatifte örgütlenmiştir ve kahve doğrudan Villa Rica’da işlenmekte ve kavrulmaktadır. Villa Rica’dan gelen kahve şu anda Almanya’daki özel kahve kavurucularına ve diğer uluslararası pazarlara ihraç edilmektedir.
Yukarıdaki güncel ve değerli projeden de yola çıkılarak; “oriGIn” VE “FAO” tarafından coğrafi işaretlerin sürdürebilirliği konusunda sunulan bu pratik yöntemlerin uzun vadede “coğrafi işaretli ürünlere ilgi duyan” ve “bu alanda çalışan derneklere ve kuruluşlara” katkı sağlayacağını kuşkusuzca söylemek yerinde olabilir.
Yararlanılan Kaynaklar
https://www.koltiva.com/post/coffee-traceability-gi-system-cafe-de-villa-rica
