Antik Harappa Yazısı: Çözülmeyi Bekleyen Bir Bulmaca
Bundan 150 yıl önce, günümüzde Pakistan sınırları içinde yer alan Harappa antik kentinde, gizemli bir taş mühür keşfedildi. Bu mühür, içeriği hala anlaşılamamış bir yazı sisteminin kalıntılarını barındırıyordu ve bu durum, dilbilimciler için zorlu bir bulmaca haline gelmiştir. Dünyanın en eski kentsel toplumlarından biri olan İndus Vadisi Uygarlığı’nın geliştirdiği bu yazı sistemi, şimdi hevesli araştırmacılar için büyük bir ödül kaynağı olma yolunda ilerliyor. İlgili yetkililer, İndus Vadisi Yazısı (IVS) olarak adlandırılan bu yazıları çözmeyi başaran kişiye 1 milyon dolarlık bir ödül verileceğini duyurdu.
Harappan Yazısı olarak da bilinen IVS, yaklaşık 5.300 yıl önce Kuzey Hindistan ve Pakistan’da ortaya çıkmış olan İndus Vadisi Uygarlığı tarafından oluşturulmuştur. Bronz Çağı’nda, surlarla çevrili şehirleriyle tanınan bu kültür, arkeologlara nasıl bir yaşam sürdüklerine dair çok az bilgi bırakarak, gizemli bir şekilde kaybolmadan önce yüzyıllar boyunca gelişim göstermiştir. IVS’yi gösteren ilk mühür, Hindistan Arkeoloji Araştırmaları’nın kurucusu Sir Alexander Cunningham tarafından 1875 yılında keşfedildi. Bu taş mühürde, iki yıldız ile Cunningham’ın “kesinlikle Hint harfleri değil” sözleriyle tanımladığı altı okunamayan karakterin eşlik ettiği bir boğa resmi yer alıyordu.
O zamandan bu yana, merkezi bir hayvan figürü ve kısa karakter dizileri içeren birkaç bin örnek daha bulunmuştur. Genellikle dört ile altı işaretten oluşan bu kısa yazıtlar, yorumlanmalarını zorlaştırmakta ve şimdiye kadar bu dili kullanan herhangi bir uzun yazıya rastlanmamıştır. IVS, Mısır hiyeroglifleri gibi diğer antik yazı sistemlerinden farklı olarak, Rosetta Taşı gibi bilinen çok dilli eserlerde yer almadığı için, bu yazının bilinen dillerle karşılaştırılması mümkün olmamaktadır. Ancak, şimdiye kadar bulunan tüm örneklerin genellikle ticaret için kullanılan küçük çanak çömlek veya taş mühürlerde yer aldığı göz önüne alındığında, içeriklerinin manevi kavramlardan ziyade sıradan günlük faaliyetler ve işlemlerle ilgili olduğu düşünülmektedir.
1 Milyon Dolarlık Ödül İlanı
Hindistan’ın Tamil Nadu eyaletinin başbakanı Muthuvel Karunanidhi Stalin, araştırmacıların bu yazıyı çözmesini daha fazla beklemek istemeyerek, “arkeoloji uzmanlarını memnun edecek şekilde yazıyı çözen kişi veya kuruluşlara 1 milyon dolar nakit ödül” vereceğini açıkladı. Eğer şanslıysak, bu ödül, 2023 yılında başlatılan ve MS 79’da bir volkanik patlama sonucu Pompei ile birlikte yok olan Herculaneum’da bulunan kömürleşmiş parşömenleri çözebilenlere benzer ödüller sunan Vezüv Yarışması kadar başarılı olabilir.
Vezüv parşömenleri örneğinde, yazılar bilinen bir dilde (Latince) bulunmasına rağmen, yanardağın patlaması sonucu ortaya çıkan yoğun ısı nedeniyle karbonize hale gelmişti. Yarışmanın düzenlenmesinden bir yıl sonra, metni parşömenlere zarar vermeden ortaya çıkarmak için yapay zeka kullanan bir katılımcı ekibi, yemek yeme zevki hakkında felsefi düşünceler içeren bir pasaj keşfetti ve büyük ödülü kazandı. Eğer Stalin’in yarışmasını kazanan bir kişi ortaya çıkarsa, bu gelişme, Minoslular tarafından yaklaşık 5.000 yıl önce icat edilen gizemli “Linear A” yazı sistemi gibi, benzer şekilde eski ve çözülememiş yazıların çözülmesine yönelik diğer vatandaş bilimi girişimlerine ilham verebilir.
