Avrupa Uzay Ajansı’nın (ESA) Gaia görevi, dönmesini ve gökyüzünü tarayabilmesini sağlayan soğuk gaz yakıtını neredeyse tamamen tüketmiş olmasından dolayı bugün, bilimsel operasyonlarını resmi olarak sonlandıracak. Gaia, esasen bir haritalama göreviydi ve bu görev, galaksimizin en kapsamlı, en ayrıntılı üç boyutlu haritasını oluşturmayı hedefliyordu. 1 milyardan fazla yıldızın konumunu, hareketini, sıcaklığını ve bileşimini kataloglayarak, gökbilimcilere Samanyolu’nun şu anki durumunu anlamanın yanı sıra, geçmişine dair derin bir bakış açısı kazandırdı.
2013 yılında fırlatılan Gaia, başlangıçta beş yıllık bir görev olarak planlanmıştı. Ancak elde ettiği başarılar sayesinde görev süresi birkaç kez uzatıldı. Gaia’nın birçok önemli başarısı arasında, yıldız gruplarının hareketini izlemek, eski galaktik çarpışmaları ortaya çıkarmak, asteroitlerin etrafında potansiyel olarak yüzlerce uydu keşfetmek, Dünya’ya en yakın iki kara deliği bulmak (hatta yeni bir kara delik sınıfı bile keşfetmiş olabilir) ve Samanyolu’nun tarihi kalbini bulmak yer alıyor.
Ayrıca, bu etkileyici uzay teleskobu, galaksimizin dışındaki alanları da inceleme fırsatı buldu. Gaia’dan elde edilen veriler, Samanyolu’nun uydularından biri olan Küçük Macellan Bulutu’nun aslında bir değil, iki galaksi olabileceğini gösterdi. Hatta, tasarlandığı şekilde gözlemlenmesi beklenmeyen birçok yapıyı da gözlemleyerek, gökbilimcilere yıldız kümeleri ve en uzak kuasarlar hakkında yeni bilgiler edinme imkanı sundu.
Galaktik harita oluşturucu Gaia, galaksilerin ve onların geçmişlerinin yanı sıra, çevreleri hakkında anlayışımızı da derinleştirdi ve Güneş Sistemi’ne dair yeni bakış açıları sağladı. Ancak, Gaia’nın 10,5 yıllık gözlemlerinin ardından görevi sona erse de, bu muazzam verilerin karanlığa gömülmeyeceği aşikar. ESA’da Gaia Süreci bilimcisi Dr. Johannes Sahlmann, yaptığı açıklamada şunları belirtti: “Gaia tarafından toplanan verilerin şimdiye kadar yalnızca küçük bir kısmı yayımlandığı ve dolayısıyla bilimsel olarak araştırıldığı için Gaia’nın mirasının tam büyüklüğünü kavramak henüz imkansız.” Ardından, “Ancak Gaia uzay aracının son 11 yıldır gerçekleştirdiği başarılı operasyonların, muazzam ve uzun vadeli bilimsel değere sahip benzeri görülmemiş bir veri setini güvence altına almamızı sağladığı açıktır.” şeklinde devam etti.
2026 yılında yayınlanacak olan ve 5,5 yıllık gözlemleri kapsayan Gaia Veri Sürümü 4, yeni çığır açıcı bilimsel çalışmaların önünü açma potansiyeline sahip. 10,5 yılı kapsayan son veri sürümünün ise, on yılın sonunda yayınlanması planlanıyor. İnanılmaz bir şekilde, Gaia’daki tüm veriler açık erişimli olarak sunulmakta, yani herkes bu verilere ulaşabiliyor. Bu durum, içindeki gizli ipuçlarının keşfedilme olasılığını artırıyor. Dolayısıyla, Gaia görevi sona ermiş olsa da, 10,5 yıldır topladığı veriler, uzun yıllar boyunca incelenmeye devam edecek ve bilim dünyasında yeni ufuklar açacaktır.
