Antik Dünya’da Strateji Oyunları: Hadrianopolis’te Bulunan Taşlar
600 yıl önce, Roma İmparatorluğu’nun önemli bir parçası olan Hadrianopolis, günümüzdeki Karabük’ün Eskipazar ilçesinde yer alıyordu. Bu şehirde, sıkılmış Roma askerlerinin boş zamanlarını değerlendirmek amacıyla oynadıkları ilginç bir strateji oyunu, tahta üzerinde yer alan taşlardan oluşuyordu. Şimdi, arkeologlar bu antik taşlardan ikisinin keşfini duyurdular ve bu lejyonerlerin oynadığı oyunların, günümüzdeki birçok popüler oyuna oldukça benzediğini ifade ediyorlar.
Kazı başkanı olan Karabük Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Ersin Çelikbaş, yaptığı açıklamada, mercimek formunda ve disk şeklinde kemik objeler bulduklarını belirtti. Bu taşlardan birinin üzerinde dört kollu bir sembol, diğerinde ise sekiz kollu bir işaret tespit edildi. Bu antik eserler, MS 2. yüzyılda Roma İmparatorluğu dönemine aittir ve Hadrian onuruna adlandırılan Türkiye’deki Hadrianopolis arkeolojik alanında ortaya çıkarıldı.
Hadrianopolis’te keşfedilen yapılar arasında, Roma ordusunun o dönemdeki gücünü simgeleyen etkileyici bir askeri kale de bulunmaktadır. Çelikbaş, bu keşifler hakkında şunları söyledi: “Bu oyunların oynanma yöntemlerine ve içeriğine baktığımızda, bunların askeri stratejiye dayalı oyunlar olduğunu görmekteyiz. Ele geçen objeler MS 5. yüzyıla ait. Bu tarih bizim için oldukça önemli. Çünkü Hadrianopolis’te milattan sonra 2. yüzyılda varlığını sürdürdüğünü bildiğimiz askeri karargahlar mevcuttu. Ortaya çıkan bu küçük buluntular, askeri varlığın uzun yıllar boyunca burada korunduğuna işaret ediyor. Tek bir obje ile bunu belirtmek mümkün değil, ancak çeşitli askeri karargahların olduğunu gösteren objelerin varlığı, bu askeri birliğin ve hatta muhtemelen süvari birliklerinin de burada bulunduğunu ortaya koyuyor. Bu birlik, yaklaşık 200 ya da 300 yıl boyunca varlığını sürdürebilmiş.”
Çelikbaş, bu iddianın, bulunan örneklerin “askeri stratejiye dayalı oyunlar” için kullanılmış gibi görünmesiyle desteklendiğinin altını çiziyor. Bu nedenle, “bunları oynayanların büyük olasılıkla askeri bir geçmişe sahip olduğunu” belirtiyor. Daha spesifik olarak, bu taşların muhtemelen oyuncuların rakiplerinin taşlarını çevreleyip ele geçirmeye çalıştığı Ludus Latrunculi ya da tavlaya benzer bir oyun olan Doudecim Scripta için kullanıldığını ifade ediyor. Bu tür oyunların antik dünyada oldukça popüler olduğu biliniyor; Romalı askerler, boş zamanlarının çoğunu günümüzün pek çok yaygın oyununa öncülük eden bu tür eğlencelerle geçiriyorlardı.
Örneğin, Judaea’da görevli askerlerin Alquerque adında bir oyun oynadığına dair kanıtlar mevcut ve bu oyun, zamanla dama oyununa dönüşmüştür. Çelikbaş, “İsimleri antik çağlardan günümüze değişse de, aslında bu oyunların tamamının askeri stratejiye dayalı olduğunu söyleyebiliriz.” diyerek bu oyunların tarihsel önemini vurguluyor.
