Dünya Genelinde Enflasyon Eğilimleri
Dünya genelinde enflasyondaki düşüş eğilimi, ülkelerin ekonomi politikalarıyla paralel bir seyir izlerken, farklı bölgelerde bu düşüşün hızının değişkenlik göstermesi dikkat çekiyor. Artan faiz oranlarına karşın, yüksek enflasyonun yapışkan bir şekilde devam etmesi, başta hizmet sektörü olmak üzere birçok hükümet ve merkez bankası için zorluk oluşturmaya devam ediyor. Uzun yıllar boyunca düşük seviyelerde seyreden enflasyon oranları, özellikle Kovid-19 pandeması sonrası toparlanma sürecinde genel bir yükseliş trendine girdi. Salgının ardından ekonomik toparlanma sürecinde uygulanan parasal teşvikler, artan tüketici talebi karşısında arz tarafında yaşanan sıkıntılarla birleşince enflasyondaki artışı tetikledi.
Tedarik Zincirlerinin Kırılması
Tedarik zincirlerindeki sıkıntılar ve ekonomilerin yeniden açılması sürecinde yaşanan fiyat artışları, enflasyonu jeopolitik gelişmelerle de olumsuz etkiledi. Özellikle Rusya-Ukrayna savaşı, enerji ürünleri ve gıda fiyatlarındaki hızlı yükselişle enflasyonun artmasına katkıda bulundu. Tedarik zincirindeki aksaklıklar, yüksek petrol ve gaz fiyatları ile emtia ve gıda fiyatlarındaki artış, küresel ölçekte bir “enflasyon fırtınası” yarattı ve yaşam maliyetlerini ciddi oranda artırdı. Sonuç olarak, uzun süredir düşük seyreden enflasyon, neredeyse tüm ülkelerde artış göstermeye başladı.
Merkez Bankalarının Mücadelesi
Birçok ülkede enflasyon, Kovid-19 sonrası merkez bankalarının en büyük sınavı haline gelirken, özellikle ABD ve bazı Avrupa ülkelerinde son 40 yılın en yüksek seviyesine ulaştı. Bazı ülkeler, enflasyonu kontrol altına almak için faiz oranlarını artırarak para politikasına güvenirken, diğerleri yasal fiyat kontrolleri, vergi artışları ve hükümet harcamalarının azaltılması gibi çeşitli yöntemler uyguladı.
Bazı Ülkelerde Hedefe Yaklaşma
Enflasyonla mücadele birçok bölgede devam ederken, son dönemde bazı ülkelerin enflasyon hedeflerine yaklaşması dikkat çekiyor. Özellikle İngiltere, ABD, Avustralya ve Euro Bölgesi’nde enflasyon, zirve seviyelerden hedef seviyelerin altına geriledi. Ancak aşırı yüksek enflasyon, hiperenflasyon olarak bilinen bir sorun, hala birçok Afrika, Orta ve Güney Amerika ülkesinde devam ediyor. S&P Global Market Intelligence verilerine göre, küresel tüketici fiyatları enflasyonu Eylül 2022’deki yüzde 8,3’lük zirve seviyesinden Haziran 2024’te yüzde 4,5’e geriledi.
Euro Bölgesi’nde Çift Haneli Enflasyon
Euro Bölgesi’nde 2022 yılı, enflasyonun zirveye ulaştığı dönem oldu. Enflasyon oranı neredeyse her ay rekor seviyelere tırmandı. 2021 yılında yıllık ortalaması yüzde 2,9 olan Euro Bölgesi enflasyonu, 2022’de yüzde 9,2’ye yükseldi. Ekim 2022’de yüzde 10,6 ile zirveye ulaşan yıllık enflasyon, Eurostat tarafından toplanan verilerle son 25 yılda ölçülen en yüksek seviyeyi göstermekteydi. Çoğu AB ülkesinde ilk kez çift haneli enflasyon rakamları yaşandı. Bu artış, Avrupa Merkez Bankası’nın (AMB) yüzde 2’lik hedefinin çok üzerinde seyretti. Yüksek enflasyonla mücadele eden AMB, Temmuz 2022’den itibaren art arda 10 toplantıda faiz oranlarını toplamda 450 baz puan artırdı.
Ekonomik Yavaşlama ve Acı Reçete
Bu durum, tüketiciler için kredi maliyetlerini artırırken, imalat, inşaat ve diğer sektörlerdeki yatırımları daha pahalı hale getirerek ekonomiyi yavaşlattı. Ancak enflasyonu kontrol altına almak için acı bir reçete uygulanması kaçınılmaz hale geldi. Alınan önlemler sonuç verirken, son olarak düşen enerji fiyatları ile Eylül ayında Euro Bölgesi’ndeki yıllık enflasyon, son üç yılın en düşük seviyesine geriledi. Ağustos ayında yüzde 2,2 olan Euro Bölgesi Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE), Eylül ayında yıllık bazda yüzde 1,8 oldu. Böylece, enflasyon, AMB’nin orta vadede Euro Bölgesi ekonomisi için ideal olarak gördüğü yüzde 2 hedefinin altına gerilemiş oldu.
Enerji Fiyatlarındaki Düşüş
Enerji fiyatları Eylül ayında bir önceki aya göre yüzde 1,6 düşerken, hizmet fiyatlarının da yüzde 1 gerilemesi dikkat çekti. Ancak enerji dışı sanayi malları fiyatları yüzde 2,1, işlenmemiş gıda fiyatları ise yüzde 0,9 artış gösterdi. Bu durum, enerji fiyatlarındaki düşüşün ne kadar belirleyici olduğunu ortaya koyarken, hizmet sektöründeki yüksek enflasyona ilişkin endişeleri de bir nebze azalttı. Euro Bölgesi’nden gelen veriler, AMB’nin para politikası toplantısında faiz oranlarını tekrar düşüreceği beklentisini artırdı. Orta vadede yüzde 2 enflasyon hedefleyen AMB, en son 12 Eylül’de piyasa beklentileri doğrultusunda yılın ikinci faiz indirimine gitmiş, mevduat faiz oranını 25 baz puan, ana refinansman faizi ve marjinal borçlanma faizini 60’ar baz puan düşürmüştü.
AMB’den İyimser Açıklamalar
AMB Yönetim Konseyi, önceden belirli bir faiz oranı patikasına bağlı kalmayacağını teyit ederken, bazı analistler bankanın 2025 ortalarına kadar faiz oranlarını düşürmeye devam edeceğini öngörüyor. AMB Başkanı Christine Lagarde, uygulayacakları politikalar hakkında yaptığı açıklamada, “Son gelişmeler enflasyonun zamanında hedefe döneceğine olan güvenimizi artırıyor. Bunu Ekim ayındaki para politikası toplantımızda hesaba katacağız.” değerlendirmesinde bulundu. Lagarde, enflasyondaki düşüşün son iki ayda hızlandığını belirterek, manşet enflasyonun Ağustos 2024’te yüzde 2,2’ye düştüğünü, azalan enerji maliyetleri nedeniyle Eylül ayında enflasyonun daha da gerilemesinin beklendiğini ifade etti.
Almanya’da Enflasyon AMB’nin Hedefinin Altında
Almanya Federal İstatistik Ofisi (Destatis) verilerine göre, Almanya’da yıllık enflasyon, sıkı faiz politikasının ve ekonomideki belirsizliğin etkisiyle Eylül ayında yüzde 1,6’ya inerek, AMB hedefinin çok altına düştü. Böylece, Almanya’da yıllık enflasyon Ocak 2021’den beri en düşük seviyeye geriledi. AB uyumlu TÜFE de Eylül’de bir önceki aya göre yüzde 0,1 düşerken, yıllık bazda yüzde 1,8 yükseldi. Ülkede gıda ve enerji hariç tutularak hesaplanan çekirdek enflasyon ise Eylül ayında yüzde 2,8’den yüzde 2,7’ye geriledi. Gıda fiyatları Eylül’de bir yıl öncesine göre yüzde 1,6 artarken, enerji ürünleri yüzde 7,6 düşüş gösterdi.
ABD’de Enflasyon Düşüşte
ABD Çalışma Bakanlığı verilerine göre, ülkede Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE), Ağustos’ta aylık bazda yüzde 0,2, yıllık bazda ise yüzde 2,5 ile beklentilere paralel bir artış gösterdi. ABD’de yıllık enflasyon, Haziran 2022’de yüzde 9,1 ile 41 yılın zirvesine ulaşmıştı. Yüksek enflasyon, 2022’deki ara seçimlerde seçmenlerin en büyük endişesi olmuştu. Şubat 2021’den bu yana en düşük yıllık artışını kaydeden TÜFE, Temmuz ayında yıllık bazda yüzde 2,9 yükselmişti. Değişken enerji ve gıda fiyatlarını içermeyen çekirdek TÜFE de Ağustos’ta aylık yüzde 0,3 ve yıllık yüzde 3,2 artış gösterdi.
İngiltere’de Düşüş Dikkat Çekiyor
İngiltere’de yıllık enflasyon, Ekim 2022’de yüzde 11,1 ile 40 yılın en yüksek seviyesine ulaştıktan sonra önemli ölçüde düştü. İngiliz Ulusal İstatistik Ofisi (ONS) verilerine göre, ülkede yıllık enflasyon Ağustos’ta yüzde 2,2 ile beklentilere paralel gerçekleşti. Enflasyon, Temmuz ayında da yüzde 2,2 olarak kaydedilmişti. Enerji ve gıda fiyatları hariç tutulan yıllık enflasyon Ağustos’ta yüzde 3,6 oldu. Temmuz ayında çekirdek enflasyon yıllık bazda yüzde 3,3 ölçülmüştü. Hizmet sektörü enflasyonu ise Ağustos’ta yıllık bazda yüzde 5,6 olarak hesaplandı. Hizmet enflasyonu Temmuz’da yüzde 5,2 seviyesindeydi. Ülkelerde enflasyon oranının gerilemesi, fiyatların düştüğünü göstermiyor; yalnızca fiyatların daha düşük hızda yükseldiği anlamına geliyor.
Avustralya ve Güney Kore’de Hedef Aralığına İniş
Gelişmiş ülkelerden Avustralya’da yıllık enflasyon, Ağustos’ta ülke merkez bankasının hedef aralığına girerek, Temmuz’daki yüzde 3,5’ten yüzde 2,7’ye geriledi. Bu düşüş, enflasyon oranını Ağustos 2021’den beri ilk kez Avustralya Merkez Bankası’nın yüzde 2-3 olan hedef aralığına indirmiş oldu. Kanada’da yıllık enflasyon oranı, Ağustos ayında beklenenden daha hızlı bir şekilde düşerek yüzde 2,5’ten yüzde 2’ye geriledi ve bu, ülkede Şubat 2021’den beri en düşük enflasyon oranı olarak kayıtlara geçti. Güney Kore’de de enflasyon, Eylül’de yüzde 1,6 ile son üç buçuk yılın en düşük seviyesine ulaştı. Ağustos ayındaki yüzde 2’lik artışa göre kaydedilen bu düşüş, küresel koşullardaki dalgalanmalar karşısında ekonomiyi istikrara kavuşturmaya yönelik devam eden çabaları yansıttı. Güney Kore’de enflasyon, Temmuz 2022’de yüzde 6,3 olarak kaydedilmişti. Güney Kore Maliye Bakanlığı, yıllık enflasyonun bu yıl yüzde 2,6 olmasını bekliyor. Latin Amerika’nın en büyük ekonomisi olan Brezilya’da yıllık enflasyon, Nisan 2022’de yüzde 12,13’e yükseldikten sonra, Ağustos 2024’te yüzde 4,24’e geriledi. Hindistan’da ise Nisan 2022’de yüzde 7,79 olan enflasyon oranı, Ağustos 2024’te yüzde 3,65’e inerek son beş yılın ikinci en düşük seviyesine geriledi.
