İndus Vadisi Yazısı Çözülmeyi Bekliyor
Bundan 150 yıl önce, günümüzde Pakistan sınırları içinde yer alan antik Harappa kentinde, içeriği henüz anlaşılamayan bir taş mühür keşfedildi. O zamandan beri dilbilimciler için adeta bir muamma haline gelen, dünyanın en eski kentsel toplumlarından birinin geliştirdiği yazı sistemi, günümüzde hevesli araştırmacılar için büyük bir ödül kaynağı haline gelmiş durumda. Bu dili çözmeye kararlı olan yetkililer, İndus Vadisi Yazısı (IVS) olarak bilinen bu yazıları çözmeyi başaracak kişiye 1 milyon dolarlık ödül verileceğini açıkladı.
Harappan Yazısı olarak da bilinen IVS, yaklaşık 5.300 yıl önce Kuzey Hindistan ve Pakistan’ı kapsayan bölgede ortaya çıkan İndus Vadisi Uygarlığı tarafından geliştirilmişti. Bronz Çağı’nda surlarla çevrili şehirleriyle tanınan bu kültür, arkeologlara yaşam biçimlerine dair çok az ipucu bırakarak gizemli bir şekilde ortadan kaybolmadan önce birkaç yüzyıl boyunca gelişim göstermiştir.
IVS’yi gösteren ilk mühür, Hindistan Arkeoloji Araştırmaları’nın kurucusu Sir Alexander Cunningham tarafından 1875 yılında keşfedildi. Taş levha üzerine kazınmış olan bu mühürde, iki yıldız ve Cunningham’ın “kesinlikle Hint harfleri değil” olarak tanımladığı altı okunamayan karakterin yanında bir boğa resmi yer alıyordu. O zamandan bu yana her biri merkezi bir hayvan ve kısa bir karakter dizisi içeren birkaç bin örnek daha bulundu. Genellikle dört ile altı işaretten oluşan yazıtların kısa olması, yorumlanmalarını daha da zorlaştırmış ve şimdiye kadar bu dili kullanan herhangi bir uzun yazıt bulunamamıştır.
IVS, Mısır hiyeroglifleri gibi diğer antik yazı sistemlerinden farklı olarak, Rosetta Taşı gibi bilinen çok dilli bir eserde yer almıyor. Bu durum, yazının bilinen diğer dillerle karşılaştırılmasını imkansız hale getiriyor. Ancak şimdiye kadar bulunan tüm örnekler, ticaret için kullanılan küçük çanak çömlek veya taş mühürlerde göründüğünden, içeriklerinin genellikle manevi kavramlardan ziyade sıradan faaliyetler ve işlemlerle ilgili olduğu düşünülüyor.
1 Milyon Dolar Ödül İlanı
Görünüşe göre araştırmacıların bu kadim kodu çözmesini daha fazla beklemek istemeyen Hindistan’ın Tamil Nadu eyaletinin başbakanı Muthuvel Karunanidhi Stalin, “Arkeoloji uzmanlarını memnun edecek şekilde yazıyı çözen kişi veya kuruluşlara 1 milyon dolar nakit ödül” vereceğini duyurdu. Eğer şanslıysak, bu ödül, 2023’te başlatılan ve MS 79’da bir volkanik patlama sonucu Pompei ile birlikte yok olan Herculaneum’da bulunan bir dizi kömürleşmiş parşömen üzerindeki antik yazıyı ortaya çıkarabilen herkese benzer ödüller sunan Vezüv Yarışması kadar başarılı olacaktır.
Vezüv parşömenleri örneğinde, yazılar bilinen bir dildeydi (Latince) ancak yanardağın patlaması sebebiyle ortaya çıkan yoğun ısıdan dolayı karbonize olarak okunamaz hale gelmişti. Yarışmanın düzenlenmesinden bir yıl sonra, metni parşömenlere zarar vermeden ortaya çıkarmak için yapay zeka kullanan bir katılımcı ekibi, yemek yeme zevki hakkında felsefi düşünceler içeren bir pasaj keşfetti ve büyük ödülü kazandı. Eğer Stalin’in yarışmasını kazanan biri de ortaya çıkarsa, bu gelişme, Minoslular tarafından yaklaşık 5.000 yıl önce icat edilen gizemli “Linear A” yazı sistemi gibi diğer benzer eski, çözülememiş yazı sistemlerinin çözülmesine ilham verebilir.
