Bonoboların Zihin Teorisi Üzerine Yeni Bulgular
Bir zamanlar sadece insanlara özgü olduğu düşünülen bir bilişsel yeteneğin, nesli tükenmekte olan bir şempanze türü olan bonobolar tarafından da sergilendiği öne sürülüyor. Kısa bir süre önce tamamlanan araştırmalar, bonoboların psikologlar tarafından “zihin teorisi” olarak adlandırılan bir yetenek türünün ilkel bir biçimine sahip olabileceğini göstermektedir. Bu kavram, başkalarının neler bildiğini, ne düşündüğünü veya neye inandığını algılama yeteneği olarak tanımlanır.
Bu konuda yapılan araştırmalar, oldukça dikkat çekici bulgular sunuyor. Ancak, bu bulgular hakkında yorum yaparken dikkatli olmak önemlidir. Yeni bir çalışmada, bonoboların, insanlara ait bilgi eksikliği durumunu algılayıp algılamadıklarını test eden ilginç bir deney tasarlandı. Deneyin amacı, bonoboların bir insana, gizli bir ödülün hangi bardağın altında olduğunu bildirme yeteneklerini incelemekti.
Deney, bonoboların üç bardaktan birinin altında saklanan gizli bir ödülü bir insana getirmelerini gerektiriyordu. Bazı denemelerde, insan ödülün nerede saklandığını görebiliyordu; diğer denemelerde ise bir bölme görüşlerini engelliyordu. İlginç bir şekilde, bonobolar, insan ödülün yerini bilmediğinde doğru bardağı işaret etmede daha hızlı ve daha kararlı bir şekilde davranıyorlardı. Bu davranış, bonoboların birinin bilgi eksikliğini fark edip eylemlerini buna göre ayarlayabildiğini düşündürüyor.
Araştırmacılar, bu bulguların bonoboların bir tür zihin teorisine sahip olabileceğinin bir kanıtı olduğunu iddia ediyor. Ancak, bu sonuçlar bazı açılardan eleştirel bir değerlendirmeye tabi tutulmalıdır. Bulgular Üzerindeki Şüpheler
- Öncelikle, çalışmaya katılan bonobo sayısının yalnızca üç olması, örneklemin aşırı küçük olduğu anlamına gelmektedir. Bu kadar sınırlı bir grup ile tüm bir türün bilişsel yetenekleri hakkında genelleme yapmak zordur.
- Özellikle bu üç bonobodan biri olan Teco, insan eşinin bilgisine bakmaksızın bardakları daha sık işaret ediyordu. Bu durum, sonuçların ne kadar güvenilir olduğu konusunda soru işaretleri doğuruyor.
- Ayrıca, deneyin bağlamının oldukça yapay olduğu da belirtilmelidir. Bonobolar, doğal ortamlarında saklanmış yiyecekleri bulmak veya düzenlenmiş plastik bardaklarla etkileşimde bulunmak için insanlarla işbirliği yapmazlar. Bu durum, laboratuvar ortamında gözlemlenen davranışların gerçek hayattaki bilişsel süreçleri yansıtıp yansıtmadığını sorgulatıyor.
- Vahşi doğada bonobolar, alarm çağrılarını başkalarının gördüklerine göre ayarlamak gibi farklı yorumlamalara açık davranışlar sergileyebilirler. Ancak, bu tür davranışların gerçekten bir zihin teorisi mi yoksa sadece öğrenilmiş bir davranış biçimi mi olduğu hala tartışmalıdır.
Uzmanlar, günümüzde 5.000’den az bonobo yaşadığına inanıyor. Bu nedenle, onların bilişsel yeteneklerinin kapsamını anlamak, zihin teorisini deneyimleyip deneyimlemediklerini keşfetmek açısından kritik önem taşımaktadır. Ne yazık ki, bu konuda kesin bir şey söylemek için yeterli kanıt mevcut değildir. Ancak, bu bulguların son derece ilgi çekici olduğu ve daha fazla araştırmayı hak ettiği kesindir.
